Een gelegenheidsformatie is een muziekgezelschap bestaande uit musici die normaliter niet met elkaar optreden of studio-opnamen maken, maar voor een speciale gelegenheid bij elkaar komen. Gelegenheidsformaties komen bijeen voor bijvoorbeeld benefiet-platen, bijzondere concerten en herdenkingen. Soms ontstaat uit een gelegenheidsformatie een nieuw muziekgezelschap, een supergroep, indien de samenwerking tot een muzikale kruisbestuiving leidt. De opnamen van de jamsessies van deze gezelschappen zijn meestal verzamelobjecten.